Binlerce yıllık medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan Diyarbakır, sadece tarihi yapılarıyla değil, aynı zamanda yaşatılan geleneksel el sanatlarıyla da kültürel bir hazine niteliği taşıyor.

Şehrin dar sokaklarında, kimyasal ve plastik ürünlerin egemen olduğu çağımızda, tamamen doğal ve el yapımı ürünler üreterek bir zanaatı ayakta tutan bir usta var: Tarakçızade Kemik Tarak Ustası Mahmut ÇAYCI.

Mahmut Çaycı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen “Devlet Sanatçısı” unvanına sahip nadir ustalardan biri olarak, kemik tarak sanatının son temsilcileri arasında yer alıyor.

Kemik Tarak Sanatı Nedir?

Tarihi ve ÖnemiKemik tarakçılığı, temelde hayvanların ömrünü tamamladıktan sonra atık durumuna gelen boynuz ve kemiklerini işleyerek (çoğunlukla manda ve sığır boynuzları), kişisel bakım ve süs eşyaları üretme sanatıdır.

Bu zanaatın tarihi, Mısır medeniyetine ve Sümerlere kadar uzanmakta olup, Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de zirveye ulaşmıştır.

Neden Kemik Tarak?

Doğallık ve Sağlık: Kemik ve boynuz, plastiğin aksine tamamen doğal bir materyaldir. Saça sürtünme sonucu oluşan statik elektriği (elektriklenmeyi) en aza indirir.

* Saç ve Deri Dostu: Boynuzun yapısındaki keratin, insan saçındaki keratine benzer bir yapıdadır. Bu da, tarağın saç köklerine ve deriye zarar vermeden nazikçe masaj yapmasını sağlar.

* Dayanıklılık: Doğru işlenen bir kemik tarak, ömür boyu kullanılabilecek sağlamlıktadır ve kolay kolay kırılmaz.

* Çevre Bilinci: Atık malzemeyi sanata dönüştürerek çevreye duyarlı bir üretim modelini temsil eder.Zanaattan Sanata: Mahmut Çaycı’nın AtölyesiMahmut Çaycı’nın atölyesi, adeta bir zaman tüneli görevi görüyor. İlk aşamada toplanan boynuz ve kemikler, uzun bir hazırlık sürecinden geçiyor:

* Islatma ve Yumuşatma: Boynuzlar, işlenmeden önce özel kazanlarda kaynatılarak yumuşatılır ve temizlenir.

* Kesim ve Kalınlaştırma: Materyal, istenen tarak formuna uygun olarak büyük şerit testerelerle (Atölye görselinde görülen aletler) kesilir ve preslenir.

* Diş Açma (En Kritik Aşama): Bu aşamada, tarağın en önemli özelliği olan dişler, özel el aletleri ve makinelerle tek tek açılır. Dişlerin aralığı, kalınlığı ve ucu, tarağın amacına göre (sakal, saç, ince telli) ustalıkla belirlenir.

* Son Dokunuş: Tarağın yüzeyi saatlerce zımparalanır ve doğal yağlarla parlatılarak kullanıma hazır hale getirilir.Usta Çaycı, “Kemik tarak, aceleyle yapılacak bir iş değildir.

Her bir tarak, elin ve ruhun izlerini taşır. Birkaç saat süren bu meşakkatli süreç, aslında yok olmaya karşı direnen bir sanatı yaşatmak demektir,” sözleriyle zanaatına olan tutkusunu ifade ediyor.

Geleceğe Miras BırakmakMahmut Çaycı’nın atölyesinde (Tarakçızade), geleneksel tarakların yanı sıra, yine boynuzdan yapılmış özel tasarım ustura sapları ve diğer objeler de üretilmekte.

Usta, bu zanaatın sadece ticari bir faaliyet değil, aynı zamanda kültürel bir görev olduğunu vurguluyor.Diyarbakır Valiliği’nin ve Kültür Turizm Bakanlığı’nın desteğini arkasına alan Tarakçızade, hem yerli hem de yabancı turistlerin büyük ilgisini çekiyor.

Bu atölye, Anadolu’nun köklü zanaat geleneğinin, modern dünyada bile değerini koruyabileceğinin canlı bir kanıtı olarak şehirde parlamaya devam ediyor.

Usta Mahmut ÇAYCI’ya Ulaşmak İçin:

* Telefon: 0530 246 07 81

* Instagram: @tarakcizade

Haber: Cihat TOPRAK